سوره‏ی کوثر را زیاد خوانده ایم و تقریباً همه از برش داریم، ولی غالباً حواسمان نیست که این سوره را می‏شود بارها و بارها چشید و تفسیر آن را در همین زندگی روزمره دید.

مشرکی نادان و بی‏ادب به رسول رحمت (ص) زخم زبان می‏زند که پسری برایت باقی نمانده است و نسلی نداری تا نامت را پس از تو نگاه دارد. سوره‏ی کوثر تسلای دل پیامبر (ص) می‏شود و حضرت مادر، محور خاندان او. به وعده‏ی الهی، «عاص بن وائل» خود، ابتر می‏شود و خیر وجود رسول (ص) هم‏چنان جاری می‏ماند.

سال‏ها می‏گذرد تا این که هفتمین معصوم از نسل فاطمه‏ی پیامبر (ص)، درمان درد دین را در پذیرفتن هجرتی اجباری می‏بیند و از مدینه راه خراسان در پیش می‏گیرد تا در غربت به شهادت برسد و پناه غریبان شود.

کوثر قرآن هم‏چنان تفسیر می‏شود و قرن‏ها بعد، این چشمه‏ی بی‏پایان به جای جای دنیا راه می‏یابد. حالا توفیق، رفیق جوانی از نسل امام رضا (ع) شده است که از آن سوی دنیا به زیارت مشهد پدر مشرّف شود.

«سید منصور علی رضوی» زاده‏ی نیویورک است و ساکن نیوجرسی (به لهجه‏ی خودش، نوجرزی). به قول خودش technically (عملاً) اولین بار است که به زیارت امام رضا (ع) آمده و از بار پیش که در دوران نونهالی به همراه پدر و مادرش به مشهد آمده است، چیزی به خاطر نمی‏آورد. پدرش «ارشاد علی» و مادرش «رباب»، هر دو از سادات رضوی‏اند که سال‏ها پیش از پاکستان به آمریکا مهاجرت کرده‏اند. خودش می‏گوید که اجدادش از همین خراسان خودمان بوده‏اند.

زیارت منصور به خاطر اتفاقاتی، پر ماجرا و به یاد ماندنی می‏شود. این نوشتار، حاصل شب‏ها و روزهایی است که پذیرای غربت منصور بوده‏ایم و مصاحبه‏ی مفصلی که در حرم آقا از او گرفته‏ام.

آشنایی

در اثنای جست و جو در اینترنت، گروهی را در یاهو پیدا می‏کنم که محفلی برای تازه مسلمانان است. در گروه عضو می‏شوم و به اعضا پیغام می‏دهم که من را در شناسایی تازه مسلمانان کمک کنند تا بتوانم با آن‏ها مصاحبه کنم. در این میان «منصور»، جوان مسلمان آمریکایی، باب آشنایی را باز می‏کند و از آن پس، گاه به گاه با هم چت می‏کنیم. حدود یک سال پس از این آشنایی، منصور خبر می‏دهد که راهی زیارت امام رضاست. شماره تلفنم را می‏دهم تا هر وقت رسید، خبرم کند. از این ماجرا چند ماهی می‏گذرد و من تقریباً یادم می‏رود که باید منتظر زائری از آن سوی دنیا باشم.

بهانه‏ی مهمانی

اوایل شب تلفنم زنگ می خورد. شماره را نمی شناسم. گوشی را که بر می دارم «السلام علیکم» می شنوم، آن هم با لهجه ی آمریکایی! با شنیدن «I"m Mansoor»، تازه همه چیز یادم می آید. می گوید دو-سه روز پیش به مشهد رسیده است. خوشحال می شوم و خوش آمد می گویم، اما از صدایش نگرانی می شنوم. ماجرا را تعریف می کند: «برای این که بتوانم ژتون غذای حضرت دریافت کنم، گذرنامه ام را با خودم به حرم بردم. چون دوستانم از قبل تذکر داده بودند که در اطراف ضریح مراقب جیب و وسایلم باشم، گذرنامه را داخل کیسه ی کفش هایم گذاشتم و در گوشه ای نزدیک ضریح زیر کاپشنم قرار دادم، به این امید که با حضور خدام حضرت، کسی به آن ها نزدیک نمی شود. از دور ضریح که برگشتم، دیدم از کفش و گذرنامه خبری نیست، اما کاپشنم سر جایش باقی مانده است. به خدام مراجعه کردم و ...» قرار می گذارم فردا همدیگر را ببینیم.

جاسوس؟!

راستش شک برم می دارد که نکند همه ی این ها قصه پردازی باشد. من که او را درست و حسابی نمی شناسم؛ از کجا معلوم که جاسوس نباشد! با این همه به سراغش می روم. با جوانی رو به رو می شوم که دم پایی به پا دارد و تولد و 33 سال زندگی در آمریکا رنگ و روی شرقی را از چهره اش نگرفته است. از دفتر اشیای گمشده و آگاهی حرم سراغ گذرنامه ی منصور را می گیریم. کارکنان حرم او را به جا می آورند که پیش از آن پی گیر قضیه بوده است، اما هنوز از سرنوشت گذرنامه اطلاعی ندارند. می گویم شاید دزد با انصافی بوده و به همان یک جفت کفش قناعت کرده باشد؛ پس باید به اداره پست برویم تا اگر کسی آن را پیدا کرده و به صندوق پست انداخته باشد، پیدا شود. اما آن جا هم خبری نیست.

اصرار دارد که هر جایی را که به نوعی با امام رضا (ع) در ارتباط است، ببیند. پیشنهاد می کنم به کوهسنگی برویم که حضرت به آن تکیه داده و برای ظرف هایی که از آن ساخته می شده، دعا کرده اند. برای تبرک، چند تکه سنگ کوچک از کوهسنگی بر می دارد که سوغات ببرد. در راه، بیکار نمی مانم و زیر زبان منصور را می کشم. دست بر قضا، با دوستان تازه مسلمان آمریکایی و کانادایی ام آشنا از کار در می آید. از «معصومه بیتی»، خانم معلم تازه مسلمان آمریکایی، استعلام می کنم و او هم آشنایی چند ساله اش را با منصور، که از سفر حج در سال 1999 آغاز شده، تأیید می کند. ضمن آن که در طول اقامت منصور در مشهد، از او حرف یا حرکت شک برانگیزی نمی بینم، به ویژه وقتی که می بینم برای پی گیری کار گذرنامه اش گزارشی تنظیم و به پلیس ارائه کرده است؛ پس از رو به رو شدن با قانون خوفی ندارد. فتوکپی گذرنامه اش را هم می بینم و بیشتر مطمئن می شوم. توکل به خدا می کنم و از آن روز پی گیر کارش می شوم.

منصور با سفارت سوئیس، حافظ منافع آمریکا در ایران، تماس می گیرد. در همین گیر و دار، کریسمس فرا می رسد و سفارت سوئیس یک هفته تعطیل می شود. بعد هم می گویند که خانواده ی منصور باید از آمریکا فتوکپی مدارکش را ثبت محضری کنند و بفرستند تا دوباره برایش گذرنامه صادر شود. خلاصه، از هر طرف بهانه ای جور می شود تا مهمانی امام رضا (ع) به طول بینجامد و منصور، که قرار بود یک هفته در جوار حضرت بماند، قسمتش بشود که محرم و صفر مشهد را هم ببیند. شکر خدا، پولش را نزده اند و با راهنمایی خویشان پاکستانی اش توانسته نزدیک حرم در مسافرخانه ی پاکستانی ها ساکن شود. آن ها هم حال و روزش را درک می کنند و برای مخارج اقامت به او سخت نمی گیرند.

بار سفر

«اللهُمَّ اِلیکَ صَمَدتُ مِن اَرضی، و قَطَعتُ البلادَ رجاءَ رَحمَتِکَ، فَلا تُخَیِّبنی، و لا تَرُدَّنی بِغَیرِ قَضاءِ حاجتی، وَ ارحَم تَقَلُّبی علی قبرِ ابنِ اَخی رسولِکَ صَلَواتُکَ علیهِ و آلِه ...» خدایا! از خانه و کاشانه ام آهنگ تو را کرده ام، و به امید رحمت تو از این همه شهرها گذشته ام. ناامیدم نکن، و حاجت نگرفته برم نگردان، و بر رفت و آمدم به مزار پسر برادر پیامبرت رحم کن؛ دروردت بر او و خاندانش باد ... شاید منصور وقتی این تکه از زیارت نامه حضرت را می خوانده، مشکلاتی در نظرش مجسم شده است که در راه زیارت به سرش آمده است: «یکی از اولین مشکلات گرفتن ویزای ایران بود. چون من زاده و پرورده ی آمریکا هستم و وزارت خارجه ی ایران به اتباع امریکا به این راحتی ها ویزا نمی دهد. (شما که با آستان قدس ارتباط دارید، بخواهید سفارش کنند که دست کم برای زائران امام رضا (ع) کمتر سخت گیری کنند.) حتی مسؤولان دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن هم به من گفتند که از دستشان کاری ساخته نیست و من باید همه چیز را از طریق آژانس های مسافرتی پی گیری کنم. اولین آژانس مسافرتی که رفتم، گفتند که سفر به ایران برای من هزینه ی اضافی خواهد داشت، چون دولت ایران برای اتباع آمریکا تمهیدات ویژه ای دارد و مثلاً برای آن ها محافظ شخصی تدارک می بیند و خلاصه، هر روز اقامت من در ایران چیزی بین 20 تا 30 دلار خرج اضافی در بر خواهد داشت. این حرف ها نگرانم کرد، به خصوص این که فکر می کردم چرا زیارت یک شیعه باید این قدر با مشکلات همراه باشد. البته الحمد لله این مشکلات برطرف شد و توانستم از طریق دیگری و بدون آن هزینه های اضافی راهی سفر شوم.